Kanser Taraması ile Erken Farkındalık

Kanser taraması nedir? Kanser taraması  ne zaman yapılır? Kanser taraması hakkında bilgiler ile asıl olarak elde edilmek istenen, tarama programlarının uygulandığı bireylerde kanserin oluşum sürecini daha hastalığa bağlı semptomlar ortaya çıkmadan tespit edebilmek ve bireylerde kansere bağlı mortaliteyi(kaba ölüm hızı) düşürmektir.

 

Kanser Taraması Neden Yapılır?

Kanser hastalıkları için kullanılan tarama testlerinin yarar ve etkinlik hesaplamaları, tarama testinin uygulanmasından ve kanserin tespit edilmesinden daha karmaşıktır.

Kanser tarama testleri ile ilgili araştırmaları üç organizasyon üstlenmiştir. “Bu organizasyonlar;

• “US Preventive Services Task Force (USPSTF)”- Amerika Koruyucu/Önleyici Sağlık Hizmetleri,
• “The Canadian Task Force on Preventive Health Care” Kanada Koruyucu/Önleyici Sağlık Hizmetleri,
• “American Cancer Society (ACS)” Amerikan Kanser Derneği,

şeklindedir.”(1)

 

Kanser Tarama Çeşitleri Nelerdir?

 

1. Meme Kanseri:

Meme kanseri kadınlarda kansere bağlı görülen rahatsızlıklar içerisinde ilk sırada yer almaktadır. 2012 yılında dünya genelinde 17 milyon kadına meme kanseri teşhisi konulmuştur. Yeni meme kanseri tanısı alan kadınların %25 gibi bir kısmını bu teşhisler oluşturmaktadır.

Meme kanseri ile ilgili uygulanmakta olan tarama testleri ile erken dönemde bir farkındalık oluşturularak hastalığın seyri ile ilgili olumlu neticeler elde edilebilmektedir.

50 yaş üzeri normal risk grubundaki kadınlarda 1-2 yıl arayla tekrar edilen sadece mamografinin veya mamografiye ek olarak yapılan klinik meme muayenesinin, mortaliteyi %20-30 gibi oranlarla azaltabileceği gösterilmiştir.

Meme için yapılan kanser taraması ile, 40-49 yaş arası orta düzeyde riske sahip kadınlara sağlanan katkı açısından konunun uzmanları arasında fikir ayrılıklarının olduğu bilinmektedir.

 

 

2. Kolorektal Kanser(Kalın Bağırsak Kanseri):

Kolorektal kanser, görülme sıklığı bakımından hem erkeklerde hem de kadınlarda bütün kanser tipleri içerisinde üçüncü sırada yer almaktadır. Kalın bağırsağın tarama için kolay erişilebilen bir organ olması kolorektal kanserlerde erken teşhise imkan sağlar.

Kolorektal kanser taramaları ile erken dönemde hastalık fark edilebilir. Gerekli tedavilerin uygulanması ile hastalık erken dönemde önlenebilmektedir.

 

“Kolorektal kanserlerde tarama, gaytada(dışkı) gizli kan (GGK), sigmoidoskopi, total kolonoskopi, radyografik baryum kontrast çalışmaları gibi yöntemler ile yapılabilmektedir.”(2) Kolorektal kanserler için uluslararası kılavuzlara göre ilk tercih edilmesi gereken tarama yöntemi, fleksibl sigmoidoskopi.

Total kolonoskopi ise genetik yatkınlığı (Lynch, Familyal Adenomatozis Polipozis) veya inflamatuar barsak hastalığı olan kişilere tavsiye edilmektedir.

İsterseniz, bu yazının ardından “Prebiyotik ve Probiyotikler” için hazırlamış olduğumuz içeriğe de göz atabilirsiniz.

 

3. Serviks Kanseri (Rahim Ağzı Kanseri):

Jinekolojik kanserler arasında en çok serviks kanseri ile karşılaşılmaktadır. Birtakım çalışmalar ile PAP testinin serviks kanseri mortalitesini azalttığı görülmüştür. Pap smear testi ile taramaya “≥21 yaş” başlanması önerilmektedir.

Prekürsör(öncül) lezyonların pap smear testi ile saptanması sayesinde serviks kanserinin görülme sıklığında azalmaya şahit olunabilir. “Kimi kılavuzlar “>30 yaş” kadınlarda HPV-DNA ile birlikte pap smear sitoloji testinin 5 yılda bir uygulanmasını önermektedir.”(3) HIV gibi rahatsızlıkları bulunan bireylerin daha sık tarama ile takip edilmesi tavsiye edilmektedir.

 

 

4. Akciğer Kanseri:

Erkeklerde ve kadınlarda kansere bağlı ölümler incelendiğinde akciğer kanserinin ilk sırada yer alan ölüm nedeni olduğu görülmüştür. 2000’li yıllar ile birlikte erkeklerde akciğer kanseri görülme sıklığında ve akciğere kanserine bağlı mortalite oranlarında bir azalma görülmüştür.

Fakat, kadınlarda bu durum tam tersi bir hal almış. Akciğer kanserinin en önemli risk faktörü olarak görülen sigarayı kullanmaya devam eden bireylerin hem kendi hem de diğer insanların sağlığı açısından bırakmalarında büyük bir yarar var.

Akciğer için kanser taraması, taramanın ne şekilde yapılacağı ve hangi bireylere uygulanacağı tartışmalıdır. Sigara kullanmaya devam eden veya eskiden çok sigara içmiş olup sonradan bırakan bireylerde(1 yılda 30 paketten fazla) USPSTF kılavuzu BT(bilgisayarlı tomografi) ile tarama yapılması gerektiğini belirtmektedir.

 

 

5. Prostat Kanseri:

Prostat kanserinin taramasını birçok kılavuz önermemiştir. ABD, PSA ölçümü ve dijital rektal muayene yöntemlerini prostat kanseri taraması için tercih etmekte. Yapılan taramalar ile herhangi bir bulgu vermeyen, klinik öneme sahip olmayan ve bireyin yaşamını tehdit etmeyen prostat tümörleri de tespit edilebilmektedir.

Prostat kanserinde taramanın gerekliliği ile ilgili yeterli sayıda veri yoktur. Buna dayanarak USPST, prostat kanseri için erkeklerde tarama yapılmasını uygun görmemektedir. Ancak Amerikan Üroloji Derneği ve ACS kılavuzları tarama hakkında hastanın yarar-zarar açısından bilgilendirilmesinin ardından hastaya taramanın teklif edilmesi gerektiğini düşünmektedir.

 

 

 

6. Birkaç Ülkede Kanser Taraması :

Kanser taramaları coğrafi bölgelere göre farklılıklar gösterebilmektedir. Örnek vermek gerekirse;

• Hindistan’da oral kanser ile fazlaca karşılaşılması sebebi ile oral kavite vizüel tarama programı kullanılmaktadır,
• Japonya’da mide kanserine sıkça rastlanması sebebi ile fotoflurografi ile tarama uygulanmaktadır. Fakat mortaliteyi azalttığına dair herhangi bir randomize çalışma bulunmamaktadır,
• Doğu Asya ve Afrika’da kronik hepatit B hastalığının neden olabildiği hepatosellüler kanserin(HCC) görülme sıklığı yüksektir. Bu bölgede alfa-feta protein (AFP) ve US(ultrason) ile 6 ayda bir tarama uygulanmaktadır,

 

Ülkemizde Uygulanan Kanser Taraması

Tablo 1. Türkiye’de uygulanan kanser tarama programları

Sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir gün dileği ile…