Yetişkinler ve Çocuklarda Çölyak Hastalığı Nedenleri, Belirtisi ve Tedavisi

Çocuk doktorunuz çocuğunuzun pizzadan, kahvaltı gevreklerinden ve ekmekten uzak durması gerektiğini söyledi mi? Büyük ihtimalle çocuğunuzun çölyak hastalığı var. Bir ebeveyn olarak, çölyak hastalığının içini ve dışını ve küçük çocuğunuzu nasıl etkilediğini anlamak sizin için üzücü ve stresli olabilir. Ama endişelenmeyin çocuklarda çölyak hastalığının tüm detaylarını sizler için ele alıyoruz.

Çöyak hastalığının detaylarını öğrenmeden önce bu yazıda hangi soruların cevaplarını bulacağınızı söyleyelim.

• Çocuklarda çölyak hastalığı nedir?
• Çocuklarda çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?
• Çocuklarda çölyak hastalığının nedenleri nelerdir?
• Çocuklarda çölyak hastalığı teşhisi:
• Çocuklarda çölyak hastalığı tedavisi ve çözümleri:
• Çocuklarda çölyak hastalığının riskleri ve komplikasyonları:
• Çocuklarda çölyak hastalığı önleme ipuçları:
• Çocuklarda çölyak hastalığı için evde alınabilecek önlemler nelerdir?

Çölyak hastalığı nedir?

Her gün tükettiği buğday ve arpa gibi tahıllar glüten içerir. Glüten vücudun normal şartlar altında kolaylıkla sindirilebileceği bir proteindir. Vücudun glüten’e karşı vermiş olduğu aşırı tepkiye ise çölyak denir.

Çocuğunuz glüten içeren gıdalara karşı olumsuz tepkiler vermeye devam ederse, çölyak hastalığına yakalanmış olma ihtimali yüksektir.

Tüketilen besinler sindirim sisteminin başlangıç noktası olan mideye gider. Midede öğütülen besinden kalan sıvı ve posalar ayrıştırılır ve sıvılar ince bağırsağa taşınır. İnce bağırsak besin maddelerinin emilmesine yardımcı olur. Çocuğunuzun çölyak hastalığı varsa, her glüten tükettiğinde bağışıklık sistemi aktif hale gelir. Bu vücudun ince bağırsaktaki mikroskobik vilonaya zarar veren ve yok eden antikorlar üretmesine neden olur ve vücudun besinleri ve vitaminleri emmesini engeller.

Çocuklarda çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?

Çölyak hastalığı olan her çocuk farklı belirti ve semptomlar gösterebilir. İshal ve kilo kaybı hastalığın klasik belirtileri olsa da, çölyak hastalığı olan çocukların çoğu az veya hiç sindirim semptomu yaşamaz.

İshal ve kilo kaybına ek olarak, çocuk ve yetişkinlerde çölyak hastalığında şu belirtiler gözükebilir.

• Kalıcı ishal, kabızlık
• Kusma
• Karında şişlik
• Karın ağrısı
• Demir eksikliğinden kaynaklanan anemi
• Eklem ağrıları
• Kemiklerde zayıflama ve kırılma
• Baş ağrısı
• Yorgunluk
• Eklem ağrıları
• Reflü
• Mide ekşimesi
• El ve ayaklarda uyuşma
• Ellerde ve ayaklarda iğne batma hissi
• Denge ile ilgili sorunlar
• Karın ağrısı
• Kötü kokulu, solgun dışkı
• Ağız yaraları
• Kısırlık ve düşük
• Düzensiz adet

Çölyak hastalığı olan çocukların yaklaşık yüzde 75’i aşırı kilolu veya obez olma eğilimindedir. Yürümeye başlayan veya daha büyük çocuklarda çölyak hastalığının belirtileri daha kolay anlaşılabilmektedir.

• Kronik ishal
• Kabızlık
• Gecikmiş ergenlik başlangıcı
• Kısa boy
• Öğrenme güçlüğü
• Dikkat eksikliği / hiperaktif bozukluk (DEHB)
• Kas koordinasyonu eksikliği
• Şişkinlik ve karın ağrısı

Bebeklerde çölyak hastalığına ait şu tarz belirtiler oluşmaktadır, Çok dikkat edilmesi gereken belirtiler.

• Şişmiş göbek
• Kronik ishal
• Ağrı ve gelişememe
• Sürekli ağlama
• İnleme

Huzursuz bacak hareketleri ve çölyak hastalığına bağlı diğer belirtiler.

Bazı çocuklarda ise ciltte kabarcıklar, kaşıntılı kızarıklıklar gözlemlenebilmektedir. Bu kabarcıklar kalça, gövde, kafa derisi, diz ve dirseklerde meydana gelir.

Çocuklarda çölyak hastalığının nedenleri

Çocuğunuzun bağışıklık sistemi vücudunu istilacı patojenlerden ve diğer istenmeyen istilacılardan korur. Bununla birlikte bazen bağışıklık sistemi vücuda giren istilacılara saldırıda bulunur çölyak hastalığında bu şekilde gelişir. Çocuğunuz glüten içeren yiyecekler yerse, bağışıklık sistemi glütene saldırarak antikorlar üretmeye başlar. Bu antikorlar, ince bağırsakta bir takım sorunlara sebep olur.

Çocuklarda çölyak hastalığı teşhisi

Doktorlar semptomlara ve kan testine dayanarak çocuklarda çölyak hastalığını teşhis eder. Çocuğunuzda çölyak hastalığı belirtileri varsa, onu mutlaka hemen doktora götürün.

1. Çocuğun Sağlık Tarihi:

• Doktorun size çocuğunuz hakkında soracağı bazı sorular şunlardır:
• Çocuğunuzun hangi fiziksel belirtileri var?
• Bu semptomları ne zamandır var?
• Belirtiler ne sıklıkla görülür?
• Belirtiler ne kadar sürer?
• Ailenizde her hangi bir hastalığı olan var mı?
• Çocuğunuz normal mi büyüyor, gelişiyor mu?

2. Fiziksel Muayene:

Küçük çocuğunuzun semptomlarına bağlı olarak, doktor fiziksel olarak çocuğunuzu dikkatle inceledikten sonra çölyak hastalığından şüpheleniyorsa, bir kan testi önerecektir.

3. Kan Testi:

Şu anda, çölyak hastalığını teşhis etmek için standart bir test yoktur. Ancak, doktor şu testlerin yapmasını isteyebilir.

• EMA (İmmünoglobulin A anti-endomysium antikorları)
• tTGA (IgA anti-doku transglütaminazı)
• DGP (Deamidated gliadin peptid antikoru)
• AGA (IgA anti-gliadin antikorları)

Doktorunuz eğer ihtiyaç duyarsa gen testine baş vurabilir.

Çölyak hastalığı tedavisi ve çözümleri

Çölyak hastalığı kronik bir hastalıktır. Dolayısıyla, onu tedavi etmek için çok net bir ilaç yoktur. Bununla birlikte, uygun diyet yönetimi ile çocuğunuzun yaşadığı belirtileri kontrol altına anmanız önerilebilir.

1. Yaşam boyu glutensiz diyet:

Küçük çocuğunuzun hayatı boyunca glüten duyarlılığı olacak. Bu nedenle, glütensiz bir diyete bağlı kalması gerekecek. Bu diyet ince bağırsaktaki hasarı iyileştirmeye yardımcı olacaktır, böylece çölyak hastalığı semptomlarını hafifletir.

Glutensiz bir diyet uygulayarak, çocuğunuzun gelecekte komplikasyon geliştirmesini önleyebilirsiniz. Aynı zamanda kanser olma ihtimalini de azaltır.

2. Diyet takviyeleri:

Çocuğunuz glütensiz bir diyete girdiğinde, demir, kalsiyum, çinko, D vitamini, B6 ve B12 vitaminleri ve folat eksikliği çekecektir. Doktor bu eksikliklerin üstesinden gelmek için glütensiz multi vitamin takviyesi yazabilir.

3. Glukokortikoidler:

Çocuğunuz ciddi semptomlar yaşarsa ve glutensiz bir diyete olumlu cevap vermezse, doktor genelde çocuklara uygulamaktan kaçınılan farklı bir tedaviye başvurabilir.

Teşhis ve tedavinin başlamasından sonra bile, çocuğunuz her üç ila altı ayda bir takip için doktora gitmelidir. Bu, doktorun çocuğunuzun sahip olabileceği beslenme eksikliklerini tespit etmesine yardımcı olur. Ayrıca hala yaşadığı çölyak hastalığının semptomlarını ele alır.

Doktor, küçük çocuğunuzun iyiye gittiğinden ve belirtilerden artık rahatsız olmadığından emin olduktan sonra, fizik muayene ve kan testi için yıllık olarak ziyaret etmenizi isteyebilir. Genellikle antikor seviyeleri glütensiz bir diyete girdikten 12 ay sonra normale döner. Ancak bu çocuktan çocuğa değişebilir.

Çocuklarda çölyak hastalığının riskleri ve komplikasyonları.

Çocuğunuzun çölyak hastalığı varsa, glüten içeren yiyeceklerden uzak durması önemlidir. Biraz glüten yerse bile, semptomları tetiklemenin yanı sıra ciddi problemler yaratabilir.

Çocuklarda çölyak hastalığının komplikasyonlarından bazıları şunlardır:

1. Kötü beslenme:

Daha önce de belirtildiği gibi, ince bağırsağın ağzı zarar gördüğünde, vücut besinleri ememez. Bu da, yetersiz büyümeye ve gelişimin gecikmesine neden olan beslenme yetersizliği ile sonuçlanır. Çocuğunuz ayrıca anemik ve zayıf olma riskini de taşır.

2. Osteomalazi:

Vücut kalsiyum ve D vitamini ememediğinden, çocuğunuz kemiklerin yumuşadığı bir durum olan raşitizm veya osteomalaziden muzdarip olabilir.

3. Laktoz intoleransı:

Çocuğunuz laktoz içeren gıda ürünleri tükettiğinde ağrı ve ishal gibi sorunlarla karşılaşabilir. Çocuğunuzun glütensiz bir diyet almasından sonra da devam edecektir. Nadir durumlarda, çocuklar süt ürünlerini tolere etme yeteneğini geliştirebilir.

4. Kanser:

Çocuğunuzu glüten içeren gıdalardan uzak tutmazsanız, Glüten çölyak hastalarında kanser riskini arttırır. Bu tür çocuklar ve yetişkinler, ince bağırsak kanseri riski altındadır.

5. Duyarsız çölyak hastalığı:

Bazen çocuklar glutensiz diyete zayıf tepki gösterir. Bu duruma duyarlı olmayan çölyak hastalığı denir. Uzmanlar duyarlı olmayan çölyak hastalığı olan çocukların ve yetişkinlerin, ince bağırsaklarında çok fazla bakteri, barsak sendromu veya pankreasın kötü işleyişi gibi eğilimlerde bulunduğunu bulmuşlardır.

6. Refrakter çölyak hastalığı:

Bazen, ince bağırsaktaki villusa verilen zarar çocuğunuz glütensiz diyete uyduktan sonra da devam eder. Bu durum refrakter çölyak hastalığı olarak bilinir. Çocuğunuz glutensiz diyetin ardından altı ay sonra çölyak hastalığı semptomları yaşamaya devam ederse, doktor bağışıklık sistemini baskılamak ve ince bağırsak iltihabını en aza indirmek için alternatif yollara baş vurabilir. Ayrıca semptomların nedenlerini belirlemek için daha ileri testler talep edebilir.

Çocuklarda çölyak hastalığı önlemek için öneriler

Çölyak hastalığını önlemenin bir yolu yoktur. Sebepsiz gelişen bir hastalıktır. Çocuğunuzun çölyak hastalığı varsa, semptomların onu glütensiz bir diyete sokarak azalttığından emin olabilirsiniz. Ek olarak, çocuğunuzun bu durumla başa çıkmasını kolaylaştırmak için aşağıdaki ipuçlarını kullanabilirsiniz.

• Çocuğunuzu sağlıklı ve besleyici yiyecekler yemeye teşvik edin.
• İşlenmiş gıdalardan uzak durun.
• Glutensiz besinleri tercih edin.
• Çocuğun kullandığı ve kullanacağı çatal bıçak gibi malzemeleri yemeklerden önce ve sonra arındırın.
• Bol miktarda taze sebze ve meyve tüketin.
• Çocuğunuzun boyunu ve kilosunu süzenli olarak kontrol edin haftalık verileri bir yerde biriktirin.

Çölyak hastalığı olan bir çocukla başa çıkmak zor olabilir. Öfke atarlar ve karamsarlaşırlar, çünkü arkadaşlarından farklı olmak istemezler. Ancak, aşağıdakileri yaparak onlara yardımcı olabilirsiniz:

1- Çocuğunuzu Eğitin:

Çocuğunuzun durumu hakkında mümkün olduğunca çok şey öğrenmesi önemlidir. Yerel bir destek grubuna katılmasını isteyebilirsiniz, böylece çocuğunuz Çölyak hastalığı ile yalnız olmadığını fark eder ve aynı koşulda olan diğer çocuklarla bir ayara gelmiş olur.

Çocuğunuz glütensiz diyetine sadık kalmanın önemini anladıktan sonra, evin dışında ne yediği konusunda daha fazla sorumluluk alır.

2- Çocuğunuzun okulunu bilgilendirin:

Diğer çocukların ne tür bir öğle yemeği getirdiğini öğrenmek için çocuğunuzun öğretmenleriyle konuşun. Eğer soğuk öğle yemeği getirirlerse, çocuğunuz için benzer bir öğle yemeği hazırlayın.

Öte yandan, okulun kafeteryasında sıcak yemek varsa ve çocuğunuz orada yemek yemeyi tercih ederse, onun için glütensiz seçenekler olup olmadığını öğrenin.

3. Sosyal etkinlikler için plan:

Çocuğunuz için bir eğlence düzenliyorsanız, glütensiz yiyeceklerden oluşan uygun bir menü hazırladığınızdan emin olun. Diğer anne-babaları çocuğunuzun durumu hakkında da bilgilendirebilirsiniz, böylece onlar da çocuğunuzun diyet ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak menülerini planlayabilirler.

4. Bir yiyecek günlüğünü koruyun:

Çocuğunuz için bir yiyecek günlüğü bulundurun, böylece her öğünde ne yediğini ve atıştırmalıklarını not edin. Bu şekilde çocuğunuzun semptomsuz kalmasından sonra semptomlar geri gelirse, tükettiği yemeği kontrol etmek için bu günlüğe dönebilirsiniz. Genellikle, belirtiler geri dönerse, çocuğunuzun glüten içeren bir şey tükettiği anlamına gelir.

Çocuğunuz evin dışında yemek yiyorsa, ne yediğini bulmak için sorunuzu dikkatle sorduğunuzdan emin olun. Sürekli ve eksiksiz kayıtlar tutmak için yemek günlüğünde yediğini söylediği her şeyi yazın.

Çocuğunuzun glütensiz bir diyete maruz kaldıktan sonra bile semptomları olması durumunda, beklemeyin. Derhal Çölyak hastalığı komplikasyona neden olabileceğinden doktorunuza danışın.

Çölyak hastalığının evde tedavisi

Çocuklarda çölyak hastalığı kronik bir durum olduğundan, tedavisi için ev ilaçlarını kullanamazsınız. Çölyak hastalığı ile ilgili doğal ürünlere baş vurmadan önce mutlaka doktorundan bilgi almalısınız.

1. Aloe Vera:

Doğal bir ürün olan Aloe Vera bağırsak iltihabını azaltabilir ve ayrıca mide ve bağırsakların duvarlarında jelatinli bir astar oluşturarak sindirim sistemini yatıştırır.

2. Probiyotikler:

Doktorunuzun onayı var ise probiyotik takviyesi alabilirsiniz. Bu takviyeler, sağlıklı bir bağırsak ortamı yaratan iyi bakteri içerir.

3. Kırmızı biber:

Kulağa garip gelebilir, fakat kırmızı biber bağırsak iltihabını azaltmaya yardımcı olabilir. Biraz lezzet vermek için çocuğunuzun yemeğine ekleyebilirsiniz.

4. Balık Yağı Takviyeleri:

Çocuğunuza balık yağı takviyesi verin. Bu takviyeler hayati amino asitler içerir ve ayrıca ince bağırsakları yatıştırıcı anti-enflamatuar özelliklere sahiptir.