Stres Nedir? Çağımızda stresim yok diyen galiba yoktur. Stressiz yaşam pek mümkün görünmüyor. Bu durum da hayatımızı ve sağlımızı olumsuz etkiliyor. Stresin bilimsel karşılığı tam olarak nedir neler yapılmalıdır yazımızda okuyalım.
Belki az bir stres hareketlerimizi ve bizi motive etmede yararlı olabilir. Ama aşırı ve uzun süreli stres ise kişide hem fiziksel hem psikolojik problemler ortaya çıkarabilir. Stres tercih edilmeyen bir durum olabilir ama hayatımızın bir gerçeğidir. Stres ister yaşam değişikliklerinden isterse günlük hayatın koşuşturmalarından olsun önemli olan stresin değil buna nasıl tepki verildiğidir.
Stres Hakkında Bilgiler
Stres ve strese neticesinde ortaya çıkan hastalıklar günümüzde en sık görülen sağlık sorunlarının başında geliyor. Üstelik genç ya da ihtiyar, kadın ya da erkek kim olsa stresin olumsuz etkilerine maruz kalıyor.
Stres Nedir?
Stres vücudumuzun bazı olumsuz olaylardan etkilenerek fiziksel ve psikolojik tepkiler vermesidir. Yani bir tehlike anında veya olumsuzluk olduğunda vücudun gösterdiği doğal bir tepkidir. Zira vücut her zaman korunmak, güvende olmak ve tehditten uzak durmak ister. Bu doğal ve yaratılışımızda olan bir şeydir.
Eğer çevremizde bir tehdit varsa beyin ona hemen alarm gösterir. Yani tehdit algısı varsa beyin vücuttaki savunma mekanizmalarını uyarır. Neticede sinir sistemi ile endokrin sistem çalışmaya başlar. Algılar beyine gönderilir. Bir etkileşim olur.
Stres Nedir aslında zararlı değil insan yaşamı için elzem olan bir savunma biçimidir. Hastalık dediğimiz stres ise lüzumundan fazla olayı veya nesneyi yada davranışı tehdit olarak kayıtlamaktan başka bir şey değildir.
Sempatik sinir sistemi beyni ve vücudu mücadeleye hazırlıyor. Parasempatik sistem ise tam tersi işlev görüyor. Parasempatik sisteme denge durumu dersek, sempatik sistem dengesiz duruma karşılık gelir. Örneğin, parasempatik sistem devredeyken kalp her organın ihtiyacı olan oksijen kadar kan pompalar. Bu nedenle nabız değişkenliği (hrv) yüksektir.
Tam tersine, sempatik sistem devreye girdiğinde kalp otonom atmaya başlar, artık diğer organların ihtiyacına uygun davranmak yerine düzenli bir pompalamaya geçer. Bu tehlike durumunu yansıtır.
Stresin Nedenleri
Stresin pek çok nedeni olabilir. Biz stresin nedenlerini dört başlıkta inceleyecek olursak bunlar;
Çevresel faktörler ki hava, yol durumu vb.
Toplumsal faktörler, bir borçlar, acil işler, yer değişikliği, sınav heyecanı, ölüm ve ayrılık gibi şeylerdir.
Fizyolojik faktörler, bunlar ergenlik dönemi , menopoz, yaşlanma, kötü beslenme, kalitesiz uyku gibi şeylerdir.
Kendimizden algımızdan kaynaklı etkenler. İç be dış dünyamızda olan değişiklikler, yorumlamalar ve tepkilerdir.
Stresin Belirtileri Nelerdir?
Stres Nedir? anlattık şimdi belirtileri hakkında bilgiler verelim. Stres hormonları bizlerin strese verdiğimiz tepkilerle ilgilidir. Bu hormonlar adrenalin, nöradrenalin şeklinde isimlendirilmiştir. İşte bunların etkisiyle vücudumuzda biyokimyasal üretilir. Buna bağlı olarak farklı bir çok belirti çıkabilir.
Bedenimizde kalp çarpıntısı, ağrılar ve yorgunluk hisleri, gerilme, nefes yavaşlama ve hızlanma, kabızlık, ishal, mide rahatsızlıkları, göğüs ağrısı, bulantı olması, baş dönmesi, bitkinlik ve terlemek şeklinde belirtileri çıkar.
Duygusal olarak dikkatsizlik, zevk alamama, yalnızlık, mutsuzluk, karasızlık, huzursuzluk, öfke ve kaygı hisleri de çıkmaktadır.
Ayrıca unutmak, karar verememek, endişeli olmak, karamsarlık, muhakeme becerisinde oluşan zayıflaması, odaklanmama gibi belirtilerde çıkabilir.
Stres kendini davranışlarda da kendini uykusuzluk, iştah sorunları, kaygı belirtileri tırnak yemek, saç yolma gibi, yalnız kalmak, içe kapanmak, alkol, sigara ya da madde kullanımı olarak görülmektedir.
Sadece stres, korku, kaygı, üzüntü gibi durumlar değil, aynı zamanda gülme gibi durumlar da denge dışı durumu yansıtıyor. Çünkü insan kahkaha atarken kasları kontrolsüz hale geliyor.
Bunun esas nedeni, ortada bir tehlike olmadığı son anda fark edildiğinden ve o esnada salgılanmış olan savaş-kaç hormonlarının uzun süre vücuda etkisi devam ettiğinden, insanın zarar verici davranışlara girmesini önlemektir.
Stresle Başa Çıkmanın Yolları
Stresle başa çıkmak elbette mümkün olup pek çok madde sıralanabilir. Bunlar;
- Problem çözmek noktasında becerilerini geliştirmek
- Zaman yönetimi konusunda planlama, öncelikleri belirleme becerilerini arttırmak
- İletişim ve dikkat konusunda kendimizi geliştirmek
- Doğru nefes alma tekniklerini öğrenmek ve Kas gevşetme hareketleri yapmak
- Kendinize uygun bir egzersiz yamak, yürümek, koşmak, yüzmek, futbol, basketbol gibi
- Sağlıklı ve bilinçli beslenmek ve dengeli bir hayat sürdürmek
- Stres anında stresle başa çıkma yollarını önceden belirlemek
- Rahatlatıcı müzikler dinlemek, kitaplar okumak, Alış veriş yapmak ve dua etmek
- Yapılan iyi şeyleri tekrarlayarak yenlerini eklemek, olaylar karşısındaki olumsuz davranışlar ve kişinin kendine söylediği olumsuz sözler söylemesi gerginliği artırmaktadır
- Sosyal olmak ve arkadaş çevresine dikkat etmek, kişiyi kendisini üzen ve karamsarlığa götüren şeyler yerine, kendisini heyecanlandıran, eğlendiren ve dinlendiren işlerle uğraşmak
En Stresli Meslekler
- Günlük hayatta mücadelenin çokça olduğu, kişiler ve hadiseler ile başa çıkmanın zorlaştığı meslekler; öğretmenlik, polislik, askerlik gibi.
- Fiziki şartların zorlayıcı olduğu, tozlu, gürültülü olan veya aşırı sıcak ya da soğukta çalışılan işler, vardiyalı ya da gece işlerinde çalışanlar madencilik gibi
- Çok rekabet ve zamanla yarışan doktorlar, bankacılar, avukatlar, pilotlar, borsacılar ve gazeteciler gibi
Stres Hormonu ile Depresyon Arasında Bağlantı Var mı?
Stres hormonları ve depsresyon arasındaki bu sebep sonuç ilişkisi depresyonun tedavisinde yeni olanaklar sunacak. Şimdiye kadar araştırmacılar depresif olan insanların yüksek kortizole (stres hormonu) sahip olduklarını biliyordular fakat bunun nedeni bilinmiyordu. Bu son araştırmaya göre yüksek miktarlarda kortizole maruz kalmak depresyonun semptomlarına katkıda bulunuyor.
Araştımacılar buluşlarını bir grup fareye (kemirgenlerde kortikosteron) düşük miktarda stres hormonu diğer bir gruba yüksek miktarda stres hormonu vererek yaptılar. İnsanlarda ise sürekli stres altında olmak (hastanede yakınının olması gibi) depresyona sebep oluyor.
2 hafta boyunca günde sadece 1 defa stres hormonu verilmiş farelere kıyasla günde 24 saat stres hormonu verilmiş fareler daha çekingen ve korkaktılar. Aynı zamanda ani uyartılara karşı duyarsızlaşma görüldü.
Daha önce var olan 4 tür delilin ışığında bu buluş pek şaşkınlık yaratmadı:
- 1) Cushing rahatsızlığı (adrenal sistemin aşırı kortizol salgılaması) olan insanların yarısından fazlası depresif.
- 2) Anksiyete içeren depresyon da aynı sistemin bozukluğu sonucu oluşuyor.
- 3) Kortikosteroid tedavisi gören insanlarda normalden fazla huysuzluk içeren depresyon gibi davranış bozuklukları görülüyor.
- 4) Uzun süreli glukokortikoid seviyeleri de anksiyeteyle ilgili beynin kısımlarında yüksek aktiviteye yol açıyor.
Bu araştırmayla beraber bu deliller merkezi bir aksiyomun etrafında toplanmakta: Stres hormonu depresyona yol açan anksiyeteye sebep olmakta. Araştırmacılara göre kısa süreli kortizole maruz kalmak adaptif iken uzun süreli kortizole maruz kalmak sinir sistemine kalıcı zararlara yol açmakta.
Depresyonun fizyolojik sebeplerini keyfetmekle bu hastalığı tedavi eden yeni ilaçların bulunması mümkün olabilecek.
