İlişkide bağımlılık nedir? İlişkide karşıdakine bağımlı olma durumu, bağımlı ilişki şekilleri vb konular için buyurun okumaya başlayalım. Bağımlılık denilince hemen akla kumar, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı gelmektedir. Esasen ilişkideki bağımlılıkta en az diğerleri kadar önemlidir. Yaşam mücadelesinde kendini yetkin gören, öz güveni sağlam bireyler (ki bu çocuklukta başlıyor), eş-arkadaş-iş arayışında kendisine uyumlu olan özellikleri arar.
Benzerliklere önem verir. Bu benzerlikler bağlamında ortaklıklar kurar. Bu ortaklıklar özünde özgür ve bağımsızdır. Çünkü, ortaklık seçimini güdüleyen temel eksiklikler bulunmaz. Arada güven, saygı ve sevgi var oldukça yolculuk devam eder; yok olduğu gün ilişki sona erer. Bu ilişkilere “bağlı ilişki” diyoruz.
İlişki bağımlılığı temelinde kişinin yaşanan ilişkiye bir zarar gelecek kaygısı taşıması, terk edilebileceği kaygısı yada ilişkiyi istediği yere götüremeyeceği düşüncesi vardır. Bağımlılık kişinin ilişkiyi kontrolü altında tutmak istemesine rağmen, davranış, duygu ve düşüncelerini kontrol edemeyerek kendisiyle çatışma içine girmesidir.
İlişkide Bağımlılık
Günümüzde ilişkilerde yaşanan en büyük sorunların başında gelmektedir. İlişki bağımlılığı zamanla karşılıklı olarak mutsuzluk getirmeye başlar. Bu tür bir ilişki içinde olanlar o ilişki içerisinde sağlıklı karar veremez ve düşünemezler. Zamanla daha da zor bir işin içerisine girerler.
Kişi ilişki yaşadığı kişiyi kaybetmemek için daha fazla gayret eder. Örneğin mükemmel sevgili olma, bütün beklentisini karşılamak, onu başkasına muhtaç olmamasını sağlamak gibi. Bu durum bir süre sonra kişilerde ilişki bağımlılığı olarak ortaya çıkar.
Burada dikkat edilmesi gereken şey ilişkideki davranışlarını doğru anlamaktır. Mesela çok sevdiğini zannetmek ve özlemek farkında varmadan kaybetme kaygısını beraberinde getirir. Önemli olan bu davranışların zamanında farkına varmak ve zamanunda müdahale etmektir.
Özgüvensiz yetişen bireylerde sürekli kendisini değersiz, güçsüz, eksik görme eğilimi vardır. Bu eksiğini tamamlayacağını düşündüğü zıt kutupları arama eğilimindedir. Bu; eş, arkadaş veya iş olabilir. Örneğin, ataerkil yapılanmanın güçlü olduğu çevrede yetişen kadın, hayat mücadelesinin birçok alanından uzak tutulur. Bu alanlar erkeğin egemenlik alanıdır.
Kadın yetişkinlik döneminde bu alanlarda kendisini eksik görür ve bu eksiği tamamlayacak arayışa girer. Ataerkil yapıda eksik yetişen kadın, maço denilen baskın erkek profilinde kendi eksiklerinin tamamlanacağına inanır. Bu tür evlilikler, arkadaşlıklar ve çalışma hayatı “bağımlı ilişki” odaklıdır.
Bir taraf diğerine bağımlı olabileceği gibi, iki taraf da diğerine bağımlı olabilir. Zıt kutuplarda yetiştirilen erkek ve kadın bireyler bu sorunu yaşarlar. Ayrılıklar çok zordur, çünkü bağımlılık söz konusudur ve özgürlük bulunmaz.
Bu durumun oluşması için ataerkil yapı da şart değil; çocukluğunda küçük-büyük travma yaşayan birey de bazı yönlerinin eksik olduğuna inanarak yetişir. Eş, arkadaş ve iş arayışında bu eksikleri tamamlayacak zıt karakterleri tercih eder.
Tartışmalar her yerde olur: evlilik-arkadaşlık ilişkilerinde ve iş yaşamında. Bağlı ilişkilerde tartışmalar özgür seçenekler doğrultusunda ilerler ve daha akılcı sonuçlara ulaşır. Ancak bağımlı ilişkilerde özgürlük seçeneği olmadığı için, tartışmaların sonu bilinçaltının girdaplarına yolculuk yapar.
Psikoloji Bilimine Göre İlişkilerde Bağlanma
”Relationship Science” adlı ”İlişki Teorikeleri” dersi görmüştüm. Bölüm İngilizce olduğu için çoğu terimi İngilizce biliyorum olabildiğince çevirisi yapmaya çalışıcağım ama bazı kelimelerin tam karışılığı yok maalesef. Her insanın kendine özel bir ”Bağlanma Stili” var. İki adet ”Negatif Bağlanma Stili” diyebileceğimiz stil var.
Eğer bir romantik ilişkiye başlarlarsa, olabildiğince karşısındaki insan ile aralarına mesafe koyup tensel dokunuştan kaçıyorlar. Anxious (Telaşlı ? ) bağlanma stili olan insanlar ise sürekli romantik partnerlerinin, onları aldatacağını veya onları artık sevmediğini ve ayrılacağını düşündüklerini düşünüyorlar.
Hangi insanların ilişkilerde sorunlardan kaçıp, hangilerinin sorunların üstüne gideceğini belirlemek için bir şema modeli yapılıyor. Bu modelin ismi ”Risk Regulation Model” olarak geçiyor. Bu modele göre insanlar ilişkilere karşı ”Yapıcı pasif”, ”Yapıcı Aktif”, ”Yıkıcı Pasif” ve ”Yıkıcı Aktif” şeklinde rol alıyorlar.
Yapılan şemaya ve araştırmalara göre bilim insanları, ilişkide bir sorun olduğunda ”Yıkıcı” rolünü üstenen insanların genellikle Anxious ve Avoidant bağlanma stiline sahip olup ilişkiyi korumak yerine kendilerini korumayı tercih edip hasar almamaya çalışan taraf olduğunu saptıyor.
Aynı zamanda da özgüvenleri daha düşük olarak görülüyor. Ama ilişkideki sorunlara karşı ”Yapıcı” taraf olan insanlar daha özgüvenli olarak görülüp, kendilerini korumak yerine ilişkiyi korumaya yönelik davrandığını saptıyor. Yani bu ilişkideki sorunlarla yüzleşme veya kaçma her iki parterin bağlanma stiline ve özgüven seviyelerine bağlı.
Tabi ki de İlişkide bağımlılık stili ve özgüven kısımlarında çocukluktan beri gelen çevre ve aile faktörü buradaki en önemli belirleyici kısım.
Bağımlı İlişkiden Kurtulma Yolları
- Bağımlı ilişkinin farkına varın ve ondan kurtulmayı öncelikli olarak görün.
- Biraz bencil olun, yani sadece onu değil kendi ihtiyaçlarınızın karşılanmasını da düşünün
- Kendi kişisel sorununuz ve yetersizliğinizden ilişki ona dayanıyorsa cesaretle eksikliğinizin üzerine gidin.
- Kendi ihtiyaçlarınızın farkına varın ne istediğinizi tam olarak bilin
- Bu belki bir huy ama başkalarını yönetmekten ve kontrol altına almaya çalışmaktan vazgeçin
- Kendi bedeni ve ruhi isteklerinizi geliştirin, altarnatifleriniz olsun. Yani size neyin huzur getirdiğini, neyin mutlu ettiğini bulun ve ona zaman ayırın
- Takılı ve bağımlı olmamayı öğrenin, siz bir insan ve bireysiniz kimsenin ne kurtarıcısı nede yardımcısı değilsiniz.
- Tek başınıza mutlu olmayı da öğrenin
- Arkadaş çevrenizi geniş tutun, hele sizi seven değer veren kişilerin sayısını arttırın
- Zor durumda kadığınızı düşünüyorsanız mutlaka güvenilir bir arkadaştan veya uzmandan yardım alın
