“Mutluluk” bilimsel olarak nedir? Aynı şekilde mutsuzluk nasıl açıklanabilir?
Mutluluk bir genel duygudurum tanımı, bilişsel mekanizmaların dış uyaranlara verdiği bir yanıt. Bildiğim kadarıyla nöroloji altyapısı tamamen anlaşılmış değil. Ancak endorfin, enkefalin, serotonin, dopamin gibi doğrudan ilişkili olduğu saptanmış bir dizi hormonal kontrolü var.
Fark ettiğimde beni şaşırtan şu olmuştu; biyolojik olarak sürekli mutluluk halini sürdürmek mümkün değil. Çünkü yapay yolla sürekli enkefalin düzeyleri yüksek tutulan bir insan dahi eninde sonunda geri besleme mekanizmalarıyla direnç geliştiriyor ve enkefaline duyarsızlașıyor. Yani bir canlının doğal haliyle mutlu olmamasını, bunu uzun sürdürmemesini sağlayacak bir biyokimya var. Yani yeryüzünde bir cennette bile yaşasak mutluluk hali uzun vadede pek sürdürülebilir değil.
Diğer yandan mutsuzluk da uzun vadede sürmeyen bir durum çünkü bu kez de tam aksine duyarlılık gelişiyor. Merkezi sinir sistemi kendini duruma adeta adapte ediyor. Sanırım bunun “beklentiyi düşürmek” gibi basitleştirebileceğimiz psikolojik sonuçları var. Mutsuzluk ve mutluluk hayatın devam etmesini sağlayan fonksiyonlar yani, tıpkı korku, sevgi gibi bir adaptif mekanizma ürünü. Farklı değil.
Yukarıda bahsettiğim sebeplerden dolayı depresyon veya öfori (sürekli ve fazla neşeli hâl) birer sağlık sorunu kabul edilir. Nasıl allerji dış uyarana karşı verilen abartılı yanıtı tarif ediyorsa ve bir hastalıksa bunlar da o yüzden birer psikiyatrik sorun.
Dolayısıyla, sorunuza cevaben, insanlar doğal yollardan mutlu olma yetilerini kaybetmiyor olmalılar çünkü mutlu olmak işe yarıyor. Mutluluk yüksek derecede komplike nörolojik ve psikiyatrik süreçlerin ürünü olduğundan onu biyoloji yönünden tanımlamada ve anlamada zorlanıyoruz ama yine de gayet iyi anlıyoruz ki o da uyum mekanizmasının bir ürünü aslında. Bu yüzden onu kaybetmiyor olmalıyız ama bir şekilde kaybedersek ne olur sorusunun ucu çok açık.
Son olarak, mutluluk bazı başka duygusal durumlarla yakından ilişkili, meselâ sevgi, haz, sükunet, beğeni, cinsellik. Fonksiyonel MR çalışmaları bunların benzer beyin kortikal alanlarıyla ilgili olduğunu gösterdi. Aktif nöron uyarılarının yoğunlaştığı bölgeler aynı. Hatta tokluk hissiyle bile mutluluk arasında doğrudan ilişki olduğunu gösteren bir yayın okuduğumu hatırlıyorum. Diğer yandan bazı konular biraz daha karışık, örneğin heyecan-korku durumları bazen mutluluk hissiyle ilişkili, bazen de değil. Tamamen inaktif, sedanter, hareketsiz yaşayan, hareket imkanı azaltılmıș ve önüne bolca yiyecek konmuș fare topluluklarının yiyeceğin daha az olduğu ve çevirilen çarkın karşılığında verildiği, cinsel rekabet gibi çatışma ortamının sağlandığı topluluklara göre çok daha az mutlulukla ilişkili hormon salgıladığını gösteren bir araştırma yapılmış. (Bulursam daha sonra linkini ekleyeceğim çalışmanın) Yani normalde mutluluk kaynağı olan sükunet, tokluk, stressiz süreçler bazen mutluluğu baltalayabiliyor da. Macera arayışımızın sebebi bu olmalı diye yorumluyorum.
Alakalı sorgular: Nasıl mutlu olunur? Mutlu eden hormonlar nelerdir? İnsan nasıl mutlu olur? Mutsuzluğun bilimsel açıklaması nedir? Mutluluk üzerine deneyler….
